Strajk sierpniowy 1980 r. w Instytucie Morskim w Gdańsku
Zapraszamy do zapoznania się z archiwaliami dotyczącymi strajku w Instytucie Morskim w Gdańsku, znajdującymi się w zasobie Archiwum Historycznego Komisji Krajowej NSZZ “Solidarność”.
Załoga tej jednostki badawczo-rozwojowej działającej w sferze gospodarki morskiej brała czynny udział w strajkach sierpniowych w 1980 r. Dokumenty prezentujemy w układzie chronologicznym.
W pierwszym z przedstawionych dokumentów z dnia 20 sierpnia 1980 r. Rada Zakładowa próbuje załagodzić nastroje strajkowe w Instytucie Morskim, tłumacząc, że z racji specyfiki pracy naukowej niewskazane jest jej przerywanie, a więc dołączanie do strajku. Powołuje się przy tym na nieobecność znacznej części pracowników ze względu na sezon urlopowy, co uniemożliwia jej zdaniem przedyskutowanie i wypracowanie wspólnego stanowiska. Jednocześnie podkreśla zasadność podwyżki płac w IM oraz poprawy warunków socjalno-bytowych w całym kraju. Prosi o przekazywanie wszelkich propozycji i postulatów bezpośrednio do Przewodniczącego Rady, obiecując przekazać je odpowiednim gremiom.
Również z 20 sierpnia 1980 r. pochodzi pismo Rady Zakładowej do Zarządu Głównego Związku Zawodowego Marynarzy i Portowców. Pracownicy i Rada żądają konkretnych podwyżek w Instytucie Morskim, upatrując przyczyn kryzysu między innymi w niewykorzystaniu polskiego dorobku naukowego. Postulują zaprzestanie przyznawania punktów za pochodzenie przy przyjmowaniu kandydatów na studia oraz wprowadzenie rotacji na wszystkich stanowiskach kierowniczych w nauce. Sprzeciwiają się łapownictwu, sprzedaży poprzez sklepy „komercyjne”, preferencyjnemu traktowaniu niektórych grup społecznych. Żądają polepszenia sytuacji mieszkaniowej, postulują wprowadzenie kilkuletnich, płatnych urlopów wychowawczych dla kobiet. Dokument z 21 sierpnia 1980 r. powtarza postulaty załogi Instytutu Morskiego, apelując także o ujawnienie prawdy o sytuacji gospodarczej i politycznej w kraju i o żądaniach innych strajkujących załóg.
W kolejnym prezentowanym dokumencie z 21 sierpnia 1980 r. pracownicy wyrażają swoją solidarność ze stanowiskiem Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego i upoważniają go do reprezentowania załogi Instytutu Morskiego w rozmowach ze stroną rządową.
Komunikat z posiedzenia Rady Głównej Episkopatu Polski, która zebrała się 22 sierpnia 1980 r. pod przewodnictwem Prymasa Polski Kardynała Stefana Wyszyńskiego, popiera żądania strajkujących, wzywając jednocześnie do rzetelnego dialogu, zachowania rozwagi i postępowania zgodnie z duchem Ewangelii.
Z 27 sierpnia 1980 r. pochodzi komunikat Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego adresowany do strajkujących zakładów pracy na Wybrzeżu. MKS ostrzega w nim przed ulotkami kolportowanymi w tych zakładach, podpisanymi przez rady Zakładowe Związków Zawodowych, upowszechniającymi nieprawdziwe informacje, jakoby rezygnacja z przynależności do związków zawodowych zmonopolizowanych przez państwo oznaczała pozbawienie przywilejów socjalnych. MKS nazywa takie działania szantażem i żąda takich samych przywilejów dla członków wolnych związków zawodowych.
Z kolei Wojewoda Gdański Jerzy Kołodziejski w piśmie z dnia 8 września 1980 r. (z adnotacją dyrektora IM, prof. dr. inż. Tadeusza Jednerała: „do wiadomości i stosowania”) informuje, że przynależność do związków zawodowych jest sprawą indywidualnego wyboru każdego pracownika zgodnie z konstytucją PRL, zaznaczając jednocześnie, że wszelkie świadczenia z funduszu socjalnego dotyczą ogółu pracowników niezależnie od ich przynależności związkowej, a świadczenia i przywileje wynikające z dotychczasowej przynależności do określonego związku zawodowego nie przechodzą automatycznie na inne organizacje. Wojewoda przypomina, że zebrania w sprawach związkowych mogą odbywać się wyłącznie poza godzinami pracy i po uprzednim poinformowaniu dyrekcji o celu, terminie i miejscu zebrania.
Kolejne pismo pochodzi z 22 września 1980 r. i adresowane jest do Ministerstwa Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej. Doprecyzowuje ono żądania płacowe strajkujących w Instytucie Morskim zgodnie z postulatem Komitetu Założycielskiego Niezależnych Samorządnych Związków Zawodowych w Instytucie Morskim.
Prezentujemy również niedatowany komunikat Stoczni Radunia zawierający hasła pokrzepiające strajkujących i ich rodziny i wzywający do kontynuowania protestów i jednoczesnego zachowania spokoju. Komunikat powołuje się na poparcie, jakie Międzyzakładowy Komitet Strajkowy otrzymuje z kraju i z zagranicy.
Czytelnia Archiwum Historycznego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”
Dokumenty dotyczące strajku w sierpniu 1980 r. w Instytucie Morskim udostępniane są w czytelni Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” w Gdańsku, przy ulicy Wały Piastowskie 24. Archiwum jest czynne od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00-15:30. Prosimy o zgłaszanie chęci dokonania wizyty drogą telefoniczną (tel. +48 (58) 308-43-92, +48 (58) 308-44-20 lub +48 (58) 308-43-83) lub poprzez e-mail: .
/Iwona Flis, Fundacja im. Stanisława Flisa “Archiwa Pomorskie”,
dobór dokumentów – Łukasz Grochowski i Kamil Kaliszuk, Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”/
