Porozumienia Jastrzębskie
Ostatniego dnia sierpnia 1980 r. oczy Świata zwrócone były ku Stoczni Gdańskiej. Podpisanie porozumienia przez władzę komunistycznej Polski oraz przedstawicieli strajkujących zakładów, stało się jednym z najważniejszych wydarzeń w historii naszego kraju. O ile treść zawartej wówczas umowy jest powszechnie dostępna (choć niekoniecznie powszechnie znana), o tyle losy samego dokumentu (a właściwie dwóch jego równoprawnych egzemplarzy, jednego przygotowanego dla strony rządowej drugiego dla robotników) nikną w mrokach nie tak znowu odległych dziejów. Na skutek rozlicznych zawiłości losu słuch o dokumencie zaginął, nie do końca nawet jest pewne, czy udało mu się przetrwać do czasów współczesnych. Stał się on niepostrzeżenie swoistym „Świętym Graalem” archiwistyki… W tym pamiętnym okresie, Polacy porozumieli się jednak nie tylko w Gdańsku. Dzień wcześniej podpisano porozumienie szczecińskie, 3 września w Jastrzębiu, zaś 11 września w Hucie Katowice w Dąbrowie Górniczej.
Naszą uwagę skierujemy dziś w stronę zawartych jako trzecie w kolejności chronologicznej porozumień podpisanych przy Kopalni Węgla Kamiennego „Manifest Lipcowy” w Jastrzębiu. Oryginalny dokument przechowywany jest w Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” (w zespole archiwalnym nr 2 Międzyzakładowy Komitet Strajkowy w Kopalni Węgla Kamiennego “Manifest Lipcowy” w Jastrzębiu Zdroju, pod sygnaturą nr AKKS/347/2/1). Umieszczony w ozdobnej, sztywnej oprawie, składa się z kilkunastu stron, na których znalazł się „protokół porozumienia zawartego przez Komisję Rządową i Międzyzakładowy Komitet Strajkowy” wraz z autografami jego sygnatariuszy a także załącznik w postaci listy wchodzących do MKS 56 zakładów. Całość dopełnia seria zdjęć przedstawiających moment zawarcia porozumienia (przechowywanych pod sygnaturą AKKS/347/2/2).
Poza poparciem 21 postulatów gdańskich, strajkujący na Śląsku pracownicy wysunęli swoje własne żądania. Obok tych związanych z poprawą warunków pracy w górnictwie (np. zniesienie 4-brygadowego systemu w części z kopalń, włączenie pylicy do katalogu chorób zawodowych), domagali się oni również wprowadzenia zasad uniwersalnych, mających powszechnie obowiązywać w zakładach pracy na terenie całej Polski (ustalenie jednolitych świadczeń rodzinnych, bezwzględne wprowadzenie wolnych sobót i niedziel). W toku ustaleń postanowiono ponadto, że wraz z zakończeniem strajków Międzyzakładowy Komitet Strajkowy przekształci się w Międzyzakładową Komisję Robotniczą, mającą działać do czasu wyłonienia się demokratycznie wybranych Związków Zawodowych. Władze miały zapewnić jej odpowiedni lokal oraz fundusze. Osobnym postanowieniem Wiceprezes Rady Ministrów zagwarantował członkom komitetów strajkowych oraz ich współpracownikom, iż nie zostaną ukarani za dotychczasową działalność strajkową.
Wszystkie cztery porozumienia, określane mianem porozumień sierpniowo-wrześniowych wzajemnie się uzupełniają stanowiąc dowód, iż możliwe było dogadanie się bez rozlewu braterskiej krwi. Zachęcamy do zapoznania się z treścią załączonych skanów lub do osobistej wizyty w siedzibie Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” w Gdańsku, przy ulicy Wały Piastowskie 24. Archiwum jest czynne od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00-15:30. Prosimy o zgłaszanie chęci dokonania wizyty drogą telefoniczną (tel. +48 (58) 308-43-92, +48 (58) 308-44-20 lub +48 (58) 308-43-83) lub poprzez e-mail:
/Kamil Kaliszuk, Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”/
Więcej skanów ze zbiorów Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” znaleźć można tutaj.