Prowokacja bydgoska
19 marca 1981 r. podczas VI Sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy nie dopuszczono do głosu zaproszonych członków NSZZ „Solidarność” reprezentujących rolników, a milicja siłą usunęła ich z budynku, pobiwszy przy tym Jana Rulewskiego (przewodniczącego Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego NSZZ „Solidarność” w Bydgoszczy), Mariusza Łabentowicza i Michała Bartoszcze[i]. Wydarzenie to, znane jako Prowokacja bydgoska, a szczególnie brutalne postępowanie milicji, urosło do rangi bardzo poważnego konfliktu pomiędzy NSZZ „Solidarność” a reżimem komunistycznym. Pojawiły się liczne wyrazy potępienia i wezwania do wyciągnięcia konsekwencji wobec winnych[ii].
Poniżej przedstawiamy dokumenty na temat Prowokacji Bydgoskiej z zespołu akt NSZZ „Solidarność” Region Bydgoszcz (zespół akt nr 8), znajdujące się w Archiwum Historycznym Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” w Gdańsku. Są to wyrazy solidarności i poparcia dla poszkodowanych podczas sesji WRN w Bydgoszczy – około stu listów otwartych, protestów, rezolucji, oświadczeń i uchwał, pochodzących z różnych środowisk (takich jak komisje zakładowe NSZZ „Solidarność”, komitety zakładowe PZPR, pracownicy służby zdrowia, pracownicy resortu sprawiedliwości, środowisko uniwersyteckie, dziennikarze, literaci, robotnicy, stoczniowcy, młodzież). Reakcje na Prowokację bydgoską kierowane były do różnych instytucji i osób pełniących ważne funkcje w PRL. Wśród adresatów znalazł się m.in. Premier Wojciech Jaruzelski, Wicepremier Mieczysław Rakowski, I Sekretarz KC PZPR Stanisław Kania, a także Sejm PRL, Prokurator Generalny PRL, KW PZPR w Toruniu i Bydgoszczy, MKZ NSZZ „Solidarność” w Toruniu i Bydgoszczy, prasa, Polskie Radio i Telewizja.
Dokumentację otwiera list otwarty Komitetu Zakładowego PZPR przy Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym, Szpitalu XXX-lecia PRL, II Wydziale Lekarskim Filii AMG w Bydgoszczy oraz delegatów Konferencji Środowiskowej Służby Zdrowia do I Sekretarza Komitetu Centralnego PZPR z dnia 20 marca 1981 r., potępiający reakcję funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej oraz domagający się „szybkiego ujawnienia i przykładnego ukarania osób odpowiedzialnych za zaistniałe wydarzenia”. Z tego samego dnia pochodzą protesty wysłane przez Komisję Zakładową NSZZ „Solidarność” przy Chłodni Bydgoszcz (której pracownikiem był jeden z poszkodowanych, Mariusz Łabentowicz) i Komisję Zakładową NSZZ „Solidarność” Pracowników Resortu Sprawiedliwości w Bydgoszczy (żądający „ukarania winnych bestialskiego pobicia”) do Premiera Wojciecha Jaruzelskiego.
Zamieszczamy również Uchwałę Komitetu Uczelnianego PZPR na UMK i Uczelnianej Konferencji Wyborczej Delegatów na Konferencję Miejską w sprawie wydarzeń w WRN w Bydgoszczy, przyjętą na poszerzonym posiedzeniu KU w dniu 20 marca 1981 r. Uchwałę przesłano do wiadomości I Sekretarza KW PZPR Stanisława Kani, Premiera Wojciecha Jaruzelskiego, Marszałka Sejmu PRL Stanisława Gucwy, a także komitetów uczelnianych uniwersytetów w całym kraju, posłów regionu toruńskiego, prasy, radio i telewizji i in.
Do Sejmu PRL adresowany jest list otwarty Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność:” w TELEKOM – ZWUT z 20 marca 1981 r., żądający powołania „specjalnej Komisji Sejmowej do zbadania wydarzeń w Bydgoszczy”. Natomiast rezolucja pracowników Przedsiębiorstwa Państwowego „Cukrownie Toruńskie” z tego samego dnia skierowana została do Prokuratora Generalnego PRL (do wiadomości licznych innych instytucji).
Oświadczenie dziennikarzy Pomorza i Kujaw z 21 marca 1981 r. adresowane zostało m.in. do Wicepremiera Mieczysława Rakowskiego, Wydziału Prasy KC PZPR, Komitetów Wojewódzkich i Miejskich PZPR w Bydgoszczy, Toruniu i Włocławku, Zarządu Głównego Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, centrali PAP w Warszawie. Z kolei oddział Związku Literatów Polskich w Bydgoszczy skierował swoją rezolucję z 21 marca 1981 r. do I Sekretarza KC PZPR Stanisława Kani i Premiera Wojciecha Jaruzelskiego.
Warto również zwrócić uwagę na oświadczenie Zarządu Zakładowego Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej Stoczni Gdańskiej im. Lenina z dnia 23 marca 1981 r., które nazywa Prowokację bydgoską „brutalną interwencją MO i SB uderzającą w osobistą godność człowieka”.
Czytelnia Archiwum Historycznego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”
Dokumenty udostępniane są w czytelni Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” w Gdańsku, przy ulicy Wały Piastowskie 24. Archiwum jest czynne od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00-15:30. Prosimy o zgłaszanie chęci dokonania wizyty drogą telefoniczną (tel. +48 (58) 308-43-92, +48 (58) 308-44-20 lub +48 (58) 308-43-83) lub poprzez e-mail: .
/Iwona Flis, Fundacja im. Stanisława Flisa „Archiwa Pomorskie”,
dobór dokumentów – Łukasz Grochowski i Kamil Kaliszuk, Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”/
[i] NSZZ „Solidarność”: 1980-2010 Kalendarium Związku, oprac. i red. J. Kłosiński, Gdańsk 2010.
[ii] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, tom 2: Ruch społeczny, pod red. Łukasza Kamińskiego i Grzegorza Waligóry, Warszawa 2010.
