Z Archiwum Solidarności
Z Archiwum Solidarności – zapraszamy do zapoznania się z materiałami archiwalnymi znajdującymi się w Archiwum Komisji Krajowej NSZZ “Solidarności”.
W ramach umowy pomiędzy Komisją Krajową NSZZ „Solidarność” i Fundacją im. Stanisława Flisa „Archiwa Pomorskie” prezentujemy materiały archiwalne pochodzące z zasobu Archiwum Historycznego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”.
Słowem wstępu przypomnieć trzeba, że „Solidarność” to najpotężniejszy w dziejach Polski XX wieku ruch społeczny. Ruch ten rozpoczął pokojową zmianę społeczeństwa i państwa o systemie autorytarno – totalitarnym w państwo systemu demokratycznego. W Polsce latem 1980 r. przebiegła fala strajków i konfrontacji z władzami PRL. Decydujący dla powstania „Solidarności” był strajk w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, który wybuchł 14 sierpnia 1980 r. Utworzony został tam 16 sierpnia 1980 r. Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. Przewodniczącym wybrano Lecha Wałęsę. Na podstawie zgłaszanych przez strajkujące zakłady postulatów powstała lista 21 postulatów, które delegacja MKS złożyła w Urzędzie Wojewódzkim 19 sierpnia 1980 r. wraz z wezwaniem do podjęcia rozmów pomiędzy rządem a MKS-em. Strajk w Gdańsku zakończył się sukcesem, ponieważ robotnicy, którzy w Stoczni Gdańskiej rozpoczęli od konkretnych spraw (żądanie podwyżki płacy, przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy do pracy oraz wmurowania tablicy pamiątkowej ku czci stoczniowców poległych w 1970 r.) nie poprzestali na tym i strajkowali dalej żądając przede wszystkim utworzenia niezależnych od władz i partii, samorządnych związków zawodowych oraz prawa do strajku, wolności słowa, druku i publikacji jak i uwolnienia więźniów politycznych.
Dokumentację archiwalną Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, czyli ślady utrwalające pamięć o tym wydarzeniu zachowane w różnej postaci od dokumentów z podpisami i pieczątkami, poprzez ręczne notatki, fotografie, plakaty, ulotki po drukowane czasopisma z wydarzeń sierpniowych możemy znaleźć w zbiorach Archiwum Komisji Krajowej. Archiwalia Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego są pierwszym ze 193 dotychczas wyodrębnionych zespołów akt i kolekcji Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”. Zespół akt MKS-u tworzy 56 wyodrębnionych jednostek archiwalnych, które w praktyce przybrały formę 56 teczek. W magazynie archiwalnym na półce zajmują one 70 cm. Dokumenty spisane są głównie w języku polskim, w pojedynczych przypadkach w języku niemieckim, angielskim oraz szwedzkim. Spis dokumentacji Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego tak jak i innych opracowanych zespołów udostępniony jest w narodowym systemie informacji archiwalnej w Internecie w ogólnopolskiej bazie IZA. Baza ta umieszczona została na stronie internetowej Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych (www.archiwa.gov.pl). Ponadto spora część dokumentacji Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego została zdigitalizowana. Skany dokumentacji można przeglądać na stronie internetowej Cyfrowego Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” (www.solidarnosc.org.pl:8080/dlibra).
Ulotki dotyczące strajku sierpniowego 1980
Aktualnie prezentowane są ulotki, które rozprowadzane były podczas strajku sierpniowego. Informowały one o najważniejszych żądaniach strajkujących załóg zakładów pracy i przedsiębiorstw reprezentowanych przez MKS, konieczności kontynuowania strajku czy kontaktach z Komisją Rządową. Posiadają one różnorodne rozmiary od wielkiego A3 do malutkich karteczek o powierzchni kilku centymetrów kwadratowych. Powielano je na różnej jakości papierze w różnych kolorach czcionki. Na ulotkach odnaleźć możemy informacje o tym, że były one bezpłatne i wydawane przez „Wolną drukarnię Stoczni Gdynia” i „Wolną drukarnię Stoczni Gdańskiej”.
W omawianych drukach ulotnych podawano np. słynne 21 postulatów zakładów pracy i przedsiębiorstw reprezentowanych przez Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, z zaznaczeniem, że celem Komitetu jest doprowadzenie do rozmów, które spełnią oczekiwania strajkujących załóg. W kolejnych ulotkach publikowane były komunikaty Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego skierowane do Mieszkańców Trójmiasta z informacją o aktualnym stanie strajku, gdzie podawano, w zależności od dnia strajku liczbę zakładów pracy w nim uczestniczących. W komunikatach tych ponadto Międzyzakładowy Komitet Strajkowy zapewniał ponadto, że „wytrzyma” i zapewnia odpowiedni porządek w zakładach pracy. Niektóre z takich ulotek zostały ostemplowane wykonanymi w Stoczni Gdańskiej pieczęciami informującymi o dniu strajku. Jedna z prezentowanych ulotek przedstawia Orędzie Ojca Świętego Jana Pawła II do Prymasa Polski Kardynała Wyszyńskiego. Ulotka ta miała zapewnić strajkujących w stoczni o poparciu papieża Jana Pawła II, który na bieżąco zapoznawał się z tymi wydarzeniami z pierwszych stron prasy oraz z programów radia i telewizji. Zgromadzona dokumentacja nie jest jednostronna. Pojawiają się między innymi ulotki podpisane przez ówczesnego Dyrektora naczelnego Stoczni im. Lenina – Klemensa Gniecha, w których informowano stoczniowców o osiągniętym porozumieniu pomiędzy komitetem strajkowym, delegatami wydziałów oraz dyrekcją stoczni i nawoływano do rozpoczęcia pracy na wydziałach stoczniowych. W ulotkach tych zamieszczano też informacje o uzyskaniu podwyżki płac dla każdego w wysokości 1500 złotych.
Niemała ilość informacji o strajku sierpniowym 1980 roku znajduje się w kolekcjach, czyli zbiorach dokumentów zgromadzonych przez poszczególne osoby, instytucje lub organizacje. Takie dokumenty zebrało np. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Warszawie. Stąd też źródła te przechowywane są w Kolekcji MSW materiałów NSZZ „Solidarność” i ugrupowań opozycyjnych. Podczas sierpniowego strajku tworzono wiele źródeł nieaktowych. Zostały one przyporządkowane w Archiwum do poszczególnych kolekcji, w tym kolekcji materiałów, relacji i ulotek; kolekcji plakatów; kolekcji fotografii oraz w kolekcji nagrań dźwiękowych.
Zapraszamy do korzystania ze zbiorów
Na zakończenie chcielibyśmy zaprosić zainteresowane osoby do korzystania ze zbiorów Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” w czytelni Archiwum od poniedziałku do piątku, od godziny 9:00 do 15:30. Warto zapoznać się z tą dokumentacją, aby zweryfikować swoją dotychczasową wiedzę, być może własne przeżycia, przedyskutować je na nowo w gronie rodzinnym lub znajomych czy napisać na jej podstawie publikację naukową. Takie bowiem właśnie możliwości daje zaprezentowana dokumentacja zgromadzona w zbiorach Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”.
/Łukasz Grochowski, Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”/
