Materiały dotyczące III pielgrzymki Jana Pawła II do Polski
Spotkania z Janem Pawłem II w czasie jego pielgrzymek do Ojczyzny były dla wielu Polaków jednym z ważniejszych życiowych doświadczeń, doświadczeń nierzadko o charakterze formacyjnym. Mówią dziś o tym sami ich uczestnicy, potwierdzają badania opinii (np. B. Wciórka, W oczekiwaniu na przyjazd papieża do ojczyzny. Komunikat z badań, CBOS, Warszawa 1999). W literaturze wskazuje się wpływ jaki Ta Wielka Osobistość wywarła na całe pokolenia czy kształt najnowszej historii Polski. Po Jego odejściu, odeszła też bezpowrotnie szansa osobistego spotkania. Pozostały wspomnienia ale i materialne ślady tamtych wydarzeń. Jednym z miejsc gdzie są one gromadzone, przechowywane i udostępniane jest Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”.
Czytelnikowi portalu Fundacji im. Stanisława Flisa „Archiwa Pomorskie” szczególnie bliska może się wydać trzecia pielgrzymka papieża do kraju – pierwsza w której odwiedził On jego północne rejony a zarazem ostatnia w epoce PRL. Ważna również ze względu na płynący z niej przekaz. To właśnie na Pomorzu w dniach 11-12 czerwca 1987 r. padały z ust Ojca Świętego słowa o „solidarności” jako życiu zgodnie z zasadą „wszyscy z wszystkimi” i „wszyscy dla wszystkich” czy skierowane do młodzieży przesłanie nawiązujące do obrony „Westerplatte”. To wówczas odbyła się msza św. dla prawie miliona osób na gdańskiej Zaspie, to również wtedy pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców Grudnia 1970 r. przywitało papieża milczenie kilkuset „zabezpieczających teren” funkcjonariuszy służb mundurowych.
Przechowywane w Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” materiały dotyczące wspomnianych wydarzeń, poza znaczeniem historycznym, są również ciekawe z „archiwalnego punktu widzenia”. Stanowią bowiem zróżnicowaną grupę, w której obok dokumentów, zdjęć, wydań okolicznościowych bezdebitowej prasy, ulotek czy plakatów znaleźć można mapy, kasety VHS z zarejestrowanym przebiegiem uroczystości, płyty winylowe jak również najrozmaitsze formy upamiętniające tj. znaczki drugoobiegowe, takież karty pocztowe i koperty, kalendarze czy wchodzące już w pole zainteresowania muzealników i bibliotekarzy medale, znaczki wpinane do ubrań, publikacje książkowe z zaznaczoną ingerencją cenzury, transparenty.
Wśród tego bogactwa, na uwagę zasługuje np. kartka pocztowa sygnowana logo Niezależnej Poczty Pomorza. Przedstawia ona papieża spotykającego ks. Henryka Jankowskiego. Obaj wymieniają przyjacielskie spojrzenia, tło dla tej sceny stanowią kontury Polski. W miejscu znaczka umieszczono wizerunek Józefa Piłsudskiego, zaś w polu adresata znajduje się podpis „Solidarność Parafia Św. Brygidy Gdańsk”. Wydawałoby się – zwyczajna pocztówka, jedna z wielu podobnych spotykanych w tamtym okresie, wyrażających sympatię wobec papieża, przywiązanie do jego nauk, patriotyzm gdańskiego Kościoła itp. Pozory mogą mylić. Jak ustalili archiwiści Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku, była ona w istocie prowokacją SB. Wydana przez służby pod szyldem NPP miała posłużyć do pogorszenia stosunków między ks. Jankowskim a biskupem gdańskim Tadeuszem Gocłowskim. W zamierzeniu autorów biskup miał się poczuć dotknięty faktem, iż w roli gospodarza nie występuje On sam, lecz proboszcz kościoła św. Brygidy.
Ciekawym eksponatem jest też księga pamiątkowa wykonana w parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gdyni kierowanej przez innego z kapelanów „Solidarności” – ks. Hilarego Jastaka (AKKS, 347/79/123). Zawiera ona kopię adresu hołdowniczego z pieczęcią, wydanego na pamiątkę odwiedzin papieża, wpisy z życzeniami (m.in. Andrzeja Gwiazdy i Ewy Kubasiewicz) a także zdjęcia i ilustracje. Znajduje się tam również list dwóch chłopców, którzy jeszcze w 1983 r. w Poznaniu, wręczyli Ojcu Świętemu laurkę zapraszającą go do Gdyni, teraz zaś wyrażają swoje szczęście z faktu, że ich marzenie zostanie spełnione.
Obok numerów prasy drugoobiegowej relacjonujących atmosferę oczekiwania, a następnie przebieg wizyty papieskiej (AKKS, 347/74/18; AKKS, 347/74/74) w zasobie Archiwum znajdują się także materiały przygotowane przez Polską Agencję Interpress prezentujące oficjalny program, teksty homilii objęte embargiem do momentu ich wygłoszenia (AKKS, 347/19/24).
Warto wspomnieć o medalu zaprojektowanym i wykonanym przez trójmiejską artystkę Gertrudę Kuziemską-Wilczopolską. Przypomina on wydarzenia ważne z punktu widzenia historii chrześcijaństwa na Pomorzu. Na awersie widnieją dwaj Wielcy Pielgrzymi, którzy w odstępie blisko tysiąca lat nawiedzili te ziemie (obaj są dziś uznawani za świętych). Rewers przywołuje z kolei moment przybycia do Oliwy zakonu cystersów. Medal o średnicy 7 cm, został wydany przez Mennicę Państwową w 1987 r. Wykonano go z patynowanego mosiądzu czerwonego w liczbie 400 sztuk.
Czytelnia Archiwum Historycznego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”
To tylko niektóre materiały związane III Pielgrzymką Jana Pawła II na ziemie województwa gdańskiego. Te oraz wiele innych udostępniane są w Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” w Gdańsku, przy ulicy Wały Piastowskie 24, od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00-15:30. Prosimy o zgłaszanie chęci dokonania wizyty drogą telefoniczną (tel. +48 (58) 308-43-92, +48 (58) 308-44-20 lub +48 (58) 308-43-83) lub poprzez e-mail:
/Kamil Kaliszuk, Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”/
