Koperty Społecznego Komitetu Budowy Pomników Ofiar Grudnia 1970 roku w Gdyni
Tym razem z zasobu Archiwum Historycznego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” prezentujemy koperty Społecznego Komitetu Budowy Pomników Ofiar Grudnia 1970 roku w Gdyni. Znajdują się one w zespole akt Społecznego Komitetu Budowy wspomnianego monumentu. Zespół składa się z 305 jednostek archiwalnych, które zajmują trzy metry bieżące na półkach w magazynie Archiwum. Podzielony on został na trzy serie, w tym Zebranie Członków, Zarząd i Komisję Rewizyjną, które dosyć dobrze odzwierciedlają działalność Komitetu w latach 1980 – 2005.
Warto tu wyjaśnić, że w archiwistyce koperty – jak sugerują Wskazówki metodyczne dotyczące zasad gromadzenia i opracowania materiałów ulotnych w archiwach państwowych z 2007 roku – zalicza się do druków akcydensowych, czyli wszelkich druków o charakterze okolicznościowym lub utylitarnym, zazwyczaj wydawanych jednorazowo, np. w celach informacyjnych. Wyróżnia się kilka rodzajów takich druków. Znane są akcydensy informacyjne (np. rozkłady jazdy), manipulacyjne (np. papiery wartościowe), wydawnicze (np. nuty) oraz przemysłowe i opakowaniowe. Do tych ostatnich razem z etykietami, okładkami książek czy cennikami zalicza się właśnie koperty.
Znane są cztery rodzaje kopert Społecznego Komitetu Budowy Pomników Ofiar Grudnia 1970 roku w Gdyni. Imponująco prezentują się te wykonane z nietypowego rodzaju papieru, najprawdopodobniej czerpanego, o rozmiarach 190 mm na 104 mm. W prawej części kopert umieszczony został obraz składający się z dwóch części. W górnej części znajduje się postać Chrystusa, pod nim wizerunek Pomnika Ofiar Grudnia 1970 roku w Gdyni. Rysunek został podpisany: Gdynia 17 XII 1970 – 17 XII 1980. Obraz otaczają wytłaczane napisy: Społeczny Komitet Budowy Pomników Ofiar Grudnia 1970 roku oraz Solidarność.
Najwięcej kopert zachowało się o rozmiarze 228 mm na 163 mm. Umieszczono na nich w lewym dolnym rogu wizerunek pomnika z Gdyni i flagę Polski. Monument otacza napis: Społeczny Komitet Budowy Pomników Ofiar Grudnia 1970 roku w Gdyni. Nad jego wizerunkiem umieszczone zostało także logo NSZZ „Solidarność”. Na dole tego rodzaju kopert widnieje dokładny adres Komitetu wraz z numerem konta. Na kilku egzemplarzach numer ten został przekreślony.
Trzeci rodzaj kopert zawiera także wizerunek monumentu z podpisem: Społeczny Komitet Budowy Pomników Ofiar Grudnia 1970 w Gdyni. Ważnym elementem na tych kopertach jest odcisk pieczęci Komitetu z wizerunkiem pomnika otoczony napisem: odsłonięcie tablicy poświęconej pamięci ofiar Grudnia 1970 z datą 17.12.1980 roku.
Ostatni rodzaj kopert o rozmiarze 160 mm na 116 mm poświęcony został „Dniom Grudniowym”, które miały się odbyć od 13 do 20 grudnia 1980 roku w Warszawie, Gdyni i Gdańsku. Umieszczono na nich w lewym dolnym rogu wizerunek Pomnika Ofiar Grudnia 1970 roku w Gdyni z podpisem: Ofiarom Grudnia 1970 – Gdyni.
W kopertach umieszczano różnorodną zawartość, w tym znaczki pocztowe poświęcone pomnikom ofiar Grudnia 1970 w Gdańsku i Gdyni. Zaprojektowane zostały one przez S. Małeckiego, J. Konarzewskiego i A. Garnuszewskiego, a wydała je Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych. W kopertach znalazły się także pocztówki wydawane przez Krajową Agencję Wydawniczą ze zdjęciami pomników Ofiar Grudnia 1970 roku w Gdańsku i Gdyni autorstwa E. Pawłowskiego i J. Uklejewskiego, program „Dni Grudniowych” z 1981 roku, kalendarium z 15 lat istnienia NSZZ „Solidarność” oraz metalowy znaczek Komitetu.
/Łukasz Grochowski, Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”/
